(Интервју) Во пресрет на сезоната на настинки и грип – Разговаравме со Маја Велковска, дипломиран нутриционист
МФ: Последниве две години се интересни од повеќе аспекти. Актуелна е КОВИД-19 пандемијата, а пред нас е и сезоната на настинки и грип. Кое е вашето размислување на оваа тема? Има ли некој „магичен напиток“ за превенција од респираторните инфекции (и општо од другите видови на инфекции) или нутриционизмот има подолгорочна стратегија кога е во прашање здравјето на човекот? Може ли збор-два на оваа тема? Како да го зајакнеме организмот, пред да ни се случи несакана зараза?
Маја Велковска: Дефинитивно нема магичен напиток кој служи за превенција од респираторни инфекции, но начинот на којшто можеме на нашето тело да му овозможиме оптимални услови за борба со “непријателите“ ни е веќе познат. Здрава храна, здрав начин на живот, и здрав дух. Но еве да бидеме и поконкретни и да наброиме неколку нешта, кои би требало да ни се од помош, доколку правилно ги искористиме.
Доволно време поминато на сонце и светлина, секогаш кога имаме прилика за тоа, е клучно за нормални нивоа на мелатонин во нашето тело, а мелатонинот има важно влијание врз имуниот систем. Доволни количини на витамин Д, и по потреба соодветна суплементација на витамин Д во несончевите месеци, се исто така од корист, а дури постојат и студии коишто покажуваат дека соодветни нивоа на витамин Д во текот на зимските месеци, го намалуваат ризикот од респираторни инфекции. Природни пробиотици преку природни ферментирани намирници. Овој период е познат и по кисела зелка, и друг скиселен зеленчук, со природна ферментација. Вака подготвениот зеленчук е одличен извор на добри бактерии (пробиотици), коишто исто така имаат огромна улога во правилното функционирање на имуниот систем. Многу свежо овошје и зеленчук, чаеви и соодветен сон би биле препораките за крајот на ова прашање.
МФ: Кога сме кај пандемијата, таа е поврзана со многу пореметувања во човечкиот организам, вклучително и покачените нивоа на стрес. Каков е пристапот на нутриционизмот кога е во прашање стресот? Што препорачувате да се консумира превентивно, како поддршка за нашиот нервен систем? Кои намирници и кои суплементи да ги користиме за здрав нервен систем, и каков вид активности се препорачува при овој начин на исхрана?
Маја Велковска: Здравата храна и здравиот начин на живот, плус соодветниот одмор, и здравиот и позитивниот став кон животот, се многу добра одбрана од нездрави и прекумерни реакции на стресорите од околината. Сметам дека најзанемарено нешто е соодветниот сон, и би им препорачала, на сите коишто имаат можност, да имаат околу 7-8 часа сон, и да изберат малку поразумни периоди за спиење во текот на ноќта.
Едни од поважните нутриенти, за правилно функционирање на нервниот систем се омега 3 масните киселини, коишто ги има во рибата, рибино масло, ленот, лененото масло, во ореви, чиа семе и сл. Исто така, и витамин Д е важен за нервниот систем, т.е. соодветно искористување на сонцето во месеците пред нас, и по потреба соодветна суплементација на витамин Д. Аминокиселината триптофан, исто така, е нутриент на којшто треба да се обрне внимание, бидејќи таа е прекурсор за синтеза на хормонот на среќата – серотонин. Оваа аминокиселина може да се најде во семките од тиква, сончоглед, кикирики, живинско месо, белки од јајца, млечни производи. Витамин Б12 исто така допринесува за правилна работа на нервниот систем, него го има само во храна од животинско потекло, но за правилно да се апсорбира и искористи, потребни ни се здрави црева и здрава микрофлора, што значи дека пак би ја споменала и природно ферментираната храна, овде. Воглавно за подобар одговор кон стресорите, т.е. за пониски нивоа на стрес, потребен ни е здрав нервен систем, а за здрав нервен систем потребна ни е избалансирана исхрана, и избалансиран начин на живот, едноставно сето ова е целина, и тешко може да се одвои едно нешто од друго нешто, но сепак, ако треба да наведеме најважни нутриенти, тогаш тоа би биле горенаведените.
МФ: Претпоставуваме дека во секое интервју ви поставуваат шаблонски прашања од типот на „Која е најздрава намирница? Кој е најздрав плод?“. Всушност, и ние така го започнавме нашето интервју. Ајде да пробаме „да ги разиграме“ малку работите. Која намирница не е многу популарна, а сепак е достапна на нашите пазари и во маркетите, некоја за која можеби и немаме доволно знаење, а сепак треба да ја внесеме во нашето мени? Кои се бенефитите на истата?
Маја Велковска: Мушмулите, тие се богати со витамин Ц, навистина се вкусни, содржат и железо, малку калциум, и секако растителни влакна.
МФ: Гледаме на интернет, а особено на социјалните мрежи секакви самопрогласени гастрономски и фитнес гуруа. Ни се сервираат различни типови на исхрана. Гледаме намирници за кои немаме ни чуено, а ни ги препорачуваат да ги користиме. Рецептите како омлет со авокадо, чиа пудинг и слични на нив – безумно брзо се прифаќаат и ги инкорпорираме во нашата исхрана. Како нутриционист, дали вие ги поддржувате овие помодарски трендови во исхраната, или сепак сте застапник на оној традиционален начин на исхрана? Прашањето ни е: Што сметате дека е поздраво – егзотичните намирници или едноставно умерен и балансиран внес на традиционална храна? Тука би сакале да го чуеме и Вашето мислење во врска со веганството и вегетаријанството, може да ни кажете дел од Вашите размислувања и на таа тема.
Маја Велковска: Мојот став е дека ние имаме многу здрави намирници коишто растат и се одгледуваат на нашето поднебје, и дефинитивно треба да ги користиме првенствено нив во нашата исхрана, но кога веќе имаме достапно и други намирници, по пристојни цени, не гледам ништо лошо во тоа и тие да бидат составен дел од нашата исхрана, но, секако не мислам дека “да се храниш здраво без авокадо и чиа семе, е невозможно“.
Едноставно тоа е личен избор, може да имаме здрава и избалансирана исхрана и само со користење на традиционални производи, а можеме да имаме здрава и избалансирана исхрана и со користење и на нетрадиционални намирници.
Веганството и вегетаријанството како начини на исхрана се сè попопуларни во светски рамки. Самите филозофии на веганството и вегетаријанството не би ги коментирала, затоа што тоа не е мој домен, но веганската и вегетаријанската исхрана, може да бидат многу здрави начини на исхрана, доколку ги следат општите правила за тоа што значи здрава исхрана, и доколку се употребуваат соодветни суплементи при вегански начин на исхрана. Од друга страна и вегетаријанскиот и веганскиот начин на исхрана можат да бидат тотални нездрави начини на исхрана, доколку се сведат на користење на индустриски процесирани производи, чија цел е да ги имитираат производите од животинско потекло. Јас сум поборник за претежно растителна исхрана, јадење на непреработена храна во што поприродна варијанта, и умерено користење или некористење на животински производи. Се додека ги следиме овие правила, ќе ги искусуваме бенефитите од здравиот начин на исхрана.
МФ: Сведоци сме на рапидни поскапувања на основните прехрамбени производи, како резултат на поскапувањето на цените за нивно производство. Би можеле ли да ни кажете некој трик, како со помалку потрошени пари да дојдеме до кошничка богата со нутриенти? Кои намирници ни се достапни на пазарот, ни заштедуваат некој денар – а сепак се богат извор на макро и микронутриенти?
Маја Велковска: Постојат повеќе трикови за паметно пазарење. Прво, следете ги акциите во маркетите, и купувајте намирници на попуст. Обидете се да не трошите финансиски средства на „junk food“, и нешта коишто се тотално нездрава храна, а од кои освен штета немате никаква корист.
Планирајте си ја исхраната, за да знаете што треба да купите, и отприлика, колку од истото треба да купите, за да избегнете фрлање на расипани производи. Не мора да ги купите најсовршените на изглед, јаболки, сосема е во ред ако купите помали, понесовршени и поефтини јаболки, се додека не се скапани, мувлосани и расипани. Гледајте производите да се здрави, а не обрнувајте толку многу внимание на нивниот (не)совршен изглед. И да, можете да се храните здраво дури и ако во вашата исхрана не се застапени екстра скапи производи. Со малку помудри избори, малку планирање и малку повеќе фокусирање на тоа како да се најде начин, наместо изговор, здравата храна ќе биде достапна скоро за секого. Во однос на тоа со кои намирници би заштедиле некој денар, сметам дека навистина има многу разлики помеѓу различни градови, населени места така што не би било соодветно да коментирам на оваа тема.
